مهندس جواد نورعلیئی

ممکن است بحث در خصوص کاربرد انرژیهای تجدید‌پذیر وبویژه انرژی زمین‌گرمایی در کشور روسیه که دارای ذخایر بسیار عظیم سوختهای فسیلی (بویژه گاز طبیعی) است قدری عجیب به نظر می‌آید. اما حتی این کشور غنی از انرژی نیز در برخی از نقاط دور دست خود با مشکل تامین برق ساکنانش مواجه است. بدین ترتیب که هزینه حمل سوخت نیروگاهها به نقاط مذکور نیازمند صرف هزینه‌های زیادی است. به عنوان مثال این وضعیت در منطقه کامچاتکا که نیروگاه ماتنوسکی در آن واقع شده است، وجود دارد. لذا مقامات محلی سعی دارند تا با اکتشافات میادین زمین‌گرمایی منطقه و بهره‌برداری از آن جهت تولید برق بر مشکل مذکور غلبه کنند. در این مقاله نخست تاریخچه کاربرد انرژی زمین‌گرمایی در روسیه به اختصار مطرح شده سپس مطالبی پیرامون منطقه زمین‌گرمایی ماتنوسکی و نیروگاه مربوطه ارایه شده است.

 تاریخچه بهره‌برداری از انرژی زمین‌گرمایی در روسیه

نخستین تجربه روسها در تولید برق از منابع زمین‌گرمایی در منطقه پاراتونسکی کامچاتکا (در شرق روسیه) در سال 1967 بود که برای نخستین بار در جهان از سیکل دو مداره برای تولیدبرق از منابع زمین‌گرمایی حرارت پایین استفاده شد. ظرفیت نیروگاه مذکور حدود kw600 بود.

نخستین نیروگاه زمین‌گرمایی بزرگ روسیه در سال 1967 و در منطقه پوزتسکی کامچاتکا احداث شد. ظرفیت نصب شده مرحله اول نیروگاه 5 مگاوات بود که در سال 1982 پس از نصب تجهیزات مرحله دوم، ظرفیت آن به 11 مگاوات افزایش یافت. در سال 1987 نیز یک نیروگاه کوچک از نوع بدون کندانسور به ظرفیت حدود 300 کیلووات نصب شد.

 در روسیه از منایع حرارت پایین عمدتاً جهت تامین گرمایش منطقه‌‌ای و یا گرمایش استخرهای شنا، گلخانه‌ها و مزارع پرورش ماهی و یا درمان بیماریها استفاده می‌شود. اخیراً کاربرد منابع زمین‌گرمایی در روسیه توسعه زیادی یافته است. در واقع وزارت علوم روسیه متولی توسعه طرحهای کاربرد انرژی زمین‌گرمایی در کشور است.

کاربرد انرژی زمین‌گرمایی در منطقه کامچاتکا
شبه جزیره کامچاتکا همراه با جزایر کوریل در منتهی‌الیه شرق روسیه واقع شده است. ساکنین این مناطق جهت تامین برق مورد نیاز خود وابستگی شدیدی به سوخت فسیلی وارداتی دارند. اخیراً هزینه تولید برق در نواحی مذکور به 25 سنت به ازاء هر کیلووات ساعت بالغ شد که متعاقب آن سیاستگزاران انرژی بر آن شدند تا استراتژی پیشین خود را تغییر داده و توجه بیشتری به منابع انرژیهای تجدید‌پذیر کنند. یکی از انواع انرژی‌های تجدید‌پذیر، انرژی زمین‌گرمایی است که روسها تجربیات فراوانی در خصوص بهره‌برداری از آن دارند. آنها تاکنون حدود 1000 حلقه چاه در زمینه اکتشاف و استخراج منابع زمین‌گرمایی حفر کرده‌اند که رقم بسیار قابل توجهی است. منطقه کامچاتکا دارای ذخایر فراوان انرژی زمین‌گرمایی است که با مطالعات اکتشافی صورت گرفته، پتانسیل آنها برآورد شده است. طبق محاسبات بعمل آمده، منابع زمین‌گرمایی مذکور قادر خواهند بود برق مورد نیاز شبه جزیره کامچاتکا را با هزینه بسیار کمتری نسبت به سوختهای فسیلی تامین کنند.

منطقه زمین‌گرمایی ماتنوسکی
این منطقه در جنوب شبه‌جزیره کامچاتکا قرار دارد. در واقع این منطقه زمین‌گرمایی بخشی از منطقه آتشفشانی کامچاتکای جنوبی است که در حدود 8 کیلومتری شمال کوه آتشفشانی ماتنوسکی واقع شده است. نزدیک‌ترین منطقه مسکونی به آن شهر پتروپاولوسک – کامچاتسکی است که 125 کیلومتر بامنطقه زمین‌گرمایی فاصله دارد. در زمستان دسترسی به منطقه زمین‌گرمایی مشکل است زیرا در این ایام بدلیل بارش سنگین برف صرفاً با انجام عملیات برق روبی می‌توان از جاده‌ها عبور کرد. منطقه زمین‌گرمایی ماتنوسکی یکی از بزرگترین نواحی روی کره زمین است که حجم زیادی از حرارت داخل زمین به سطح آن راه می‌یابد. بر اساس مطالعات اکتشافی بعمل آمده مشخص شده است که منابع زمین‌گرمایی مناطق کامچاتکا و جزایر کوریل مشترکاً قادر به تولید 2000 مگاوات برق هستند.
این منطقه که حدود 30 کیلومتر مربع وسعت دارد شامل آثار و شواهد حرارتی است که در مجاورت آتشفشانهای فعال وسیستمهای زمین‌گرمایی حرارت بالا قرار دارند. در جنوب منطقه نیز کوه آتشفشان ماتنوسکی وجود دارد که در مجاورت آن گازفشانهای حرارت بالا و چشمه‌های آبداغ مشاهده می‌شوند واز یال شمالی و دهانه آن نیز بخار خارج می‌شود.
این منطقه از نظر فعالیت آتشفشانی بسیار فعال است و در آن دو آتشفشان فعال وجود دارد: ماتنوسکی و گورلی. البته یک آتشفشان خاموش و فرسایش یافته نیز به نام ژیروفسکی نزدیکی منطقه زمین‌گرمایی به چشم می‌خورد. در اطراف دهانه آتشفشان ماتنوسکی فعالیت‌های شدید گازفشانی مشاهده می‌شود. آخرین فعالیت کوه آتشفشانی ماتنوسکی در سال 2001 رخ داد. در آن هنگام ناگهان دهانه آتشفشان منفجر شد که بر اثر آن خاکسترهای آتشفشانی به هوا پرتاب شدند.
اکتشاف منطقه زمین‌گرمایی ماتنوسکی طی سالهای 1978 تا 1990 انجام شده است. تاکنون بیش از 80 حلقه چاه که عمق آنها بین 1000 تا 2500 متر است در منطقه‌ای به وسعت km225 حفر شده است.
با استفاده از نتایج عملیات حفاری، تا حدود زیادی حدوده مخزن ماتنوسکی مشخص شد. در حال حاضر در نظر است که یک نیروگاه 120 مگاواتی در مرکز منطقه زمین‌گرمایی احداث شود. ماتنوسکی از نوع آبداغ بالنده است. بدین معنی که سیال غالب در مخزن آبداغ است. طبق برآوردهای بعمل آمده منبع زمین‌گرمایی ماتنوسکی توانایی تولید 300 مگاوات برق را دارد.
به طور کلی منابع زمین‌گرمایی منطقه کامچاتکا به دو دسته حرارت بالا و حرارت پایین تقسیم‌بندی می‌شوند. منابع حرارت بالا (150 درجه سانتی‌گراد) دارای پتانسیلی معادل MWe1130 هستند. منابع حرارت پایین (150 > درجه سانتی‌گراد) دارای پتانسیل MWt 1345 برای یک دوره 100 ساله هستند. تاکنون طبق اکتشافات انجام شده بیش از 20 میدان زمین‌گرمایی در منطقه کامچاتکا کشف شده است.
در بین همه میدانهای کشف شده میدان زمین‌گرمایی ماتنوسکی میدانی شاخص به شمار می‌رود. تاکنون تمامی مطالعات اکتشافی ضروری در این میدان انجام شده است و اکنون برای استفاده‌های مختلف (تولید برق و کاربردهای صنعتی) کاملاً آماده است. حدود 30 درصد چاههای حفر شده در میدان ماتنوسکی،‌چاههای تولیدی هستند.
سیالهای تولید شده از میدان مذکور مخلوط بخار خشک و بخار مرطوب است که درجه حرارت آن بیش از 240 درجه سانتی‌گراد بوده و آنتالپی آن معادل Kcal/kg 660 است. از نظر ترکیب شیمیایی، سیال خروجی از چاهها در زمره آبهای کلریده، کلریده- سولفاته قرار می‌گیرندکه آنیونهای آنها سولفات و کلرید و مهمترین کاتیونهای آنها سدیم و کلسیم هستند. مهمترین گاز غیرقابل میعان مخزن اسید کربنیک (بیش از 70 درصد وزنی) است. به علاوه در سولفید هیدروژن، نتیروژن، اکسیژن،‌متان و هیدروژن نیز وجود دارد. میزان H2S موجود در سیال مخزن به طور میانگین حدود 10 درصد حجم کل گازهای خروجی از چاهها است.

نیروگاه زمین‌گرمایی ماتنوسکی
در مرحله اول، یک نیروگاه 12 مگاواتی احداث شد. این نیروگاه در حقیقت یک نیروگاه زمین‌گرمایی نمونه (پایلوت) از مجموعه‌ای از چند نیروگاه زمین‌گرمایی است که در منطقه ماتنوسکی ساخته و راه‌اندازی خواهد شد. در هنگام احداث نیروگاه ماتنوسکی موارد زیر موردتوجه قرار داشت:
• سیستم آماده ‌سازی بخار مدولار که به صورت پیش ساخته بودو پس از مونتاژ مورد استفاده قرار گرفت.
• اغلب اجزاء نیروگاه (شامل توبوژنراتورها، قطعات الکتروتکنیکی، کنترل پانل اصلی و ...) در کارخانه ساخته شده و در محل نیروگاه به یکدیگر متصل شدند.
• با استفاده از کندانسورهای هوایی از تماس مستقیم سیال زمین‌گرمایی با محیط اطراف جلوگیری شد.
سیال دو فازی (مخلوط آبداغ وبخار) از طریق لوله‌ها در مخزن جمع‌آوری شده و پس از انجام عمل جدایش در دو مرحله به سمت سه واحد قدرت که ظرفیت هر یک 4 مگاوات است، هدایت می‌شود. شکل (5). بخار با فشار P0=0..8 Mpa و درجه حرارت 170 درجه سانتی‌گراد ودر حالتی که کاملاً خشک است (میزان رطوبت آن کمتر از 05/0 درصد است) وارد توربین می‌شود. کیفیت بخار در ورودی توربین مشابه کیفیت آن در نیروگاههای حرارتی فشار متوسط است. به منظور افزایش کارایی کاربرد انرژی زمین‌گرمایی، آبداغ (دارای درجه حرارت 170درجه سانتی‌گراد) بعد از جداکننده‌ها به سمت مخازن تبخیر آنی هدایت می‌شود. دراین مخازن بخار دارای فشار 0.4 Mpa تولیدمی‌شود. از این بخار (حدود 10 تن بر ساعت) در اجکتورها جهت مکش و جدایش گازهای غیرقابل میعان و بیوژه گاز سولفید هیدروژن (H2S) استفاده می‌شود. گاز H2S خارج شده از کندانسور، وارد دستگاه جاذب 13 می‌شود که درآن گاز H2S در بخار چگالش یافته حل شده به سمت چاههای تزریقی هدایت می‌شود. همانگونه که مشخص است گاز مذکور بدون هیچ ارتباطی با محیط اطراف مجدداً به درون مخزن زمین‌گرمایی تزریق می شود. آب چگالیده خروجی از کندانسور به اندازه کافی خالص و تمیز بوده صرفاً دارای مقدار کمی از املاح گوناگون به صورت محلول است. بنابراین چنانچه در طراحی سیکل تولید برق، درجه حرارت آب چگالیده حدود 50 درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته شود،‌می‌توان آنرا بدون مشکل رسوبگذاری در لوله‌ها و چاههای تزریقی به درون چاهها تزریق کرد.
کنترل سه واحد قدرت توسط تابلوی کنترل اصلی انجام می‌شود. 6 مدول کندانسور هوایی درارتفاع 6 متری از صفحه توربوژنراتورها واقع شده است. هر مدول کندانسور هوایی از 8 مجموعه بهم پیوسته از لوله‌های فولادی (ضد زنگ) که دارای پوششی از جنس روی است تشکیل شده است. خود لوله‌ها نیز توسط صفحات آلومینیومی دندانه‌دار (که ارتفاع هر دندانه cm5/1 است) پوشیده شده است.
سیستمهای آماده‌سازی بخار یروگاه در کارخانه به صورت مدول و یکپارچه ساخته شده است. پس از آزمایش مدول درکارخانه آنها را توسط هواپیماهای باری سنگین به کامچاتکا منتقل کردند. نهایتاً مدولها پس از نصب تحت شرایط واقعی با سیال زمین‌گرمایی مورد آزمایش قرار گرفتند. در مدول پمپ وچند سیستم مجزا وجود دارند شامل پمپ‌های سیستم تزریق، پمپ‌های یدکی و آتش‌نشانی و تابلوهای کنترل الکتریکی. علاوه بر این در هنگام بهره‌برداری، سیستم حفاظتی خاصی سبب جدایش رسوبات و املاح در توربین‌ها و کندانسورهای هوایی می‌شود.
توربین و ژنراتور روی یک شاسی واحد نصب شده‌اند که شامل سیستم پمپ روغن روان‌کننده و مخزن مربوطه آن نیز می شود. توربین مستقیماً (بدون دنده کاهنده) به ژنراتور متصل بوده فرکانس گردش آن معادل 50 دور در ثانیه است. هر واحد توربوژنراتور به طور مجزا در یک مدول قرار دارد. شرکت سازنده در طراحی و ساخت توربینها از تجربیات خود در ساخت توربینهای صنعتی و توربینهای کشتی کمک گرفته است.
توربینهای مذکور دارای بخش‌های زیر هستند:
• پایه‌های قابل انعطاف در بخش جلویی سازه نگهدارنده
• واحد تنظیم هیدرولیکی در جلوی توربین
• یک یاتاقان نگهدارنده مقاوم همراه با پمپ روغن در بخش جلویی سازه نگهدارنده
توربین نیروگاه ماتنوسکی نسبت به توربینهای صنعتی و کشتی‌ها دو تفاوت مهم دارد که عبارت هستند از:
1- کنترل بخار در لوله ورودی بوسیله دمپردورانی پروانه‌ای انجام می‌شود.
2- بخار ورودی به واحد قدرت از بالا وسقف واحد، وارد توربین می‌شود.
3- همه 10 طبقه توربین دارای سیستم جداسازی رطوبت پیشرفته‌ای هستند.

مرحله اول توسعه نیروگاه
در حال حاضر مرحله اول توسعه نیروگاه ماتنوسکی با ظرفیت 50 (25×2) مگاوات بوسیله یک شرکت روسی در حال انجام است. هزینه‌های اجرای مرحله اول توسعه نیروگاه را مشترکاً بانک اروپایی توسعه وبازسازی و چند شرکت روسی تقبل کرده‌اند. مرحله اول توسعه نیروگاه شامل موارد زیر می‌شود.
ساختمان اصلی با امکانات مورد نیاز جهت توربینها، تابلوی کنترل واحد قدرت، جداکننده‌ها، تجهیزات الکتروتکنیکی و یک مهمانسرا برای مهندسین ناظر در ساختگاه نیروگاه.
در ساختگاه نیروگاه،‌محلی برای پست‌ها و کارگاههای تعمیر و نگهداری تجهیزات در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر طبق قراردادهای منعقد شده برای حفاری وتعمیر چاههای زمین‌گرمایی منطقه، میزان دبی و فشار بخار لازم برای مرحله دوم توسعه نیروگاه به ترتیب کمتر از t/h320 و 7 بار خواهد بود. این حجم بخار نه تنها مرحله اول توسعه را پوشش می‌دهد بلکه بخار لازم برای مرحله دوم را نیز تامین می‌کند. البته این فشار و دبی مربوط به بخار ورودی به جدا‌کننده‌های نیروگاه خواهد بود. سیستم‌های آماده ‌سازی بخار نیروگاه شامل جداکننده‌ها، صدا خفه‌کن و سایرتجهیزات هستند. این سیستم ها باید به نحوی عمل کنند که رطوبت بخار خروجی از آنها بیش از 05/0 درصد نباشد.
آبداغ چگالیده همراه با آبداغ جدا شده از جداکننده‌ها قبل از تزریق مجدد از یک سیستم ذوب برق عبور می‌کند و بدین ترتیب از حرارت آن جهت ذوب برف و یخ محیط نیروگاه استفاده می‌شود.
یک شرکت روسی خط انتقال kv220 را از نیروگاه ماتنوسکی تا پست آواچا 18 در شهر الیزوو به طول 70 کیلومتر احداث خواهد کرد. شرکتی دیگر هم جاده‌ای را بین شهر پتروپاولوسک – کامچاتسکی ونیروگاه زمین‌گرمایی ماتنوسکی خواهد ساخت. در واقع از این جاده جهت انتقال تجهیزات نیروگاهی شامل توربوژنراتورها وسایر تجهیزات فنی (که وزن هر یک از آنها به 50 تن نیز می‌رسد) به ساختگاه نیروگاه استفاده خواهد شد.

واحد چهارم نیروگاه همراه با سیکل ترکیبی
در سال 1965، دانشمندان روسی توانستند سیکلی را ابداع کنند که به کمک آن می‌توان از آبداغ گرمتر از 80 درجه سانتی‌گراد نیز برق تولید کرد. به منظور طراحی و آزمایش تجهیزات سیکل ترکیبی نیروگاه ماتنوسکی تحت شرایط طبیعی و واقعی (درجه حرارت کم محیط، بارش برف فراوان تا ارتفاع 12 متر، باد قوی و لرزه خیزی بالا) شرکت ژئوترم کار روی واحد چهارم نیروگاه ماتنوسکی را آغاز کرد. در حال حاضر واحد چهارم سیکل ترکیبی در حال نصب است. در واقع هدف از طراحی و اجرای واحد چهارم، بکارگیری سیال دو فازی اضافی است که از چاههای زمین‌گرمایی خارج شده و توسط سه واحد قدرت موجود استفاده نمی‌شود. در بالاترین بخش سیکل، یک توربین از نوع بدون کندانسور با ظرفیت 3 مگاوات نیز نصب خواهد شد.
سیال دو فازی از دو واحد جداکننده عبور کرده و بخار جدا شده به سمت توربین بخار هدایت می‌شود. بخار مرطوب خروجی توربین، چگالیده شده وسپس در لوله‌های کندانسور – اواپراتور خنک می‌شود.
فشار بخار خروجی از توربین حدود 03/0 تا 11/0 مگاپاسکال است. توربینها،‌ژنراتورها و تجهیزات تبادل حرارت روی یک صفحه که 5 متر از سطح زمین ارتفاع دارد، مستقر شده‌اند. به منظور جلوگیری از ریزش برف سنگین زمستانی نیز تمامی تجهیزات در یک مرحله سرپوشیده قرار دارند. از سوی دیگر جهت ممانعت از جمع شدن برف و یخ‌زدگی سطوح تبادل حرارت روی صفحات کندانسور‌های هوایی، این صفحات رو به بیرون شیب دارند.
فن‌ها و الکتروموتورها در معرض جریان هوای پیش گرم شده قرار دارند تا دچار شوک حرارتی نشوند. تجهیزات الکتروتکنیکی و سایر سیستمهای کنترل خودکار در یک محفظه مخصوص قرار دارند که داخل آن نیز توسط هوای گرم، گرم نگه داشته می‌شود.
ظرفیت نهایی واحد قدرت 9 مگاوات خواهد بود. نیروگاه دو مداره با ظرفیت اسمی 8/6 مگاوات، طراحی و ساخته خواهد شد. در واقع این نیروگاه یک مدل نمونه (پایلوت) از مجموعه‌ای از مدولهای قدرت دو مداره خواهد بود. در آینده این مدولهای قدرت در واحدهای سیکل‌ ترکیبی مرحله دوم توسعه نیروگاه بکار گرفته خواهند شد. علاوه براین مدولهای مذکور در احداث نیروگاههای زمین‌گرمایی دو مداره جدید با ظرفیت 6 و 12 مگاوات نیز بکار خواهند رفت.
در حین طراحی، ساخت و آزمایش واحدهای قدرت سیکل ترکیبی چندین مشکل علمی و فنی به شرح زیر بوجود آمد:
- انتخاب سیال عامل بهینه (دارای نقطه جوش پایین)
- تعیین حداقل درجه حرارت آبداغ خروجی از سیستم برای جلوگیری از رسوب مواد سیلیسی
- انتخاب روش بهینه برای خارج کردن گازهای غیرقابل میعان از کندانسور- اواپراتور
- در نظر گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی برای حذف گاز H2S از محوطه نیروگاه
شرایط آب وهوایی منطقه ماتنوسکی بسیار استثنایی است زیرا از یک سو در نواحی شمالی کره زمین قرار داشته و از سوی دیگر در ارتفاع قابل توجهی از سطح دریا واقع شده است. میانگین درجه حرارت سالیانه این منطقه 5/1 درجه سانتی‌گراد است. درجه حرارت میانگین آن در یک دوره هشت‌ماهه (از آبان تا خرداد) کمتر از 5 درجه سانتی‌گراد است. این درجه حرارت کم هوا به مهندسان طراح سیکل قدرت اجازه می‌دهد که درجه حرارت چگالیده رادر کندانسور تا حدود 10 الی 20 درصد کاهش دهند که این موضوع خود سبب افزایش 20 الی 24 درصد قدرت خروجی از نیروگاه در مقایسه با نیروگاههای زمین‌گرمایی که در نواحی بسیار گرم یا معتدل قرار دارند، می‌شود.
مزیت دیگر درجه حرارت کم آبداغ خروجی از کندانسور این است که بر اثر هر گونه کاهش فشار چاههای تولیدی، نقصان کمی در قدرت خروجی نیروگاه رخ می‌دهد.
تولید برق در سیکل تبخیر آنی نیروگاه ماتنوسکی با مشکلاتی همراه است. به عنوان مثال درتوربینها به حجم نسبتاً زیادی بخار نیاز است و ارتفاع پره‌های طبقات آخر توربین نیز زیاد است. هر دو عامل مذکور سبب کاهش کارایی سیکل تولید برق می‌شوند. از سوی دیگر حذف گازهای غیرقابل میعان از کندانسور تحت فشار آب اشباع مستلزم صرف انرژی زیادی است. بنابراین به منظور رفع مشکلات فوق، مهندسان، سیکل ترکیبی را پیشنهاد کردند. در واقع این سیکل، ترکیبی از سیکل تبخیر آنی و سیکل دو مداره است. سیال عامل واحد قدرت دارای نقطه انجماد پایین بوده کارکرد خوب آنرا در فصل زمستان تضمین می کند. بدین معنی که سیال فوق در هنگام توقف عملکرد نیروگاه یخ نمی‌زند.

واحدهای سیکل ترکیبی مرحله دوم توسعه نیروگاه
همزمان با برنامه توسعه کاربرد انرژی زمین‌‌گرمایی در منطقه کامچاتکا، مرحله دوم توسعه نیروگاه به ظرفیت 60 مگاوات نیز آغاز شده است. ساخت مرحله سوم نیروگاه با ظرفیت 100 مگاوات هم برنامه‌ریزی است.
دلایل زیر سیاستگزاران انرژی را بر آن داشت تا مراحل دوم و سوم توسعه نیروگاه را طراحی و برنامه‌ریزی کنند:
1- داشتن شناخت کافی از منبع زمین‌‌گرمایی ماتنوسکی
2- وجود جاده و خط انتقال برق در منطقه
3- تجربیات بدست آمده از عملکرد نیروگاه زمین‌گرمایی ماتنوسکی
4- وجود برق در محل ساختگاه نیروگاه جهت اجرای سریعتر طرحهای توسعه‌ای
بر اساس مطالعات اولیه، مرحله دوم توسعه نیروگاه، شامل دو واحد قدرت از نوع سیکل ترکیبی است که کل مصرف بخار و آبداغ آن به ترتیب معادل 320 و 640 تن بر ساعت است.
در مرحله دوم توسعه نیروگاه، هر واحد قدرت شامل یک توربین بخار (از نوع بدون کندانسور) دارای ظرفیت 12 مگاوات وسه مدول سیکل دو مداره است که ظرفیت هر یک از مدولها 6 مگاوات است. ظرفیت نهایی واحدهای سیکل ترکیبی حداقل 20 درصد بیش از واحدهای تبخیر آنی مرحله اول بوده ودر نتیجه اقتصادی‌تر هستند.
در خاتمه این نکته نیز شایان ذکر است که اگر تمام انرژی‌ الکتریکی مورد نیاز منطقه کامچاتکا از منابع زمین گرمایی تامین شود، سالیانه تقریباًً معادل 000/900 تن در مصرف سوختهای فسیلی صرفه‌جویی خواهد شد.